Gıda alerjisi; sıklıkla genç çocuklarda gelişir ve genellikle hayatın ilk yıllarında gıda alısımı sonrası gelşen alerjik reaksiyodur. Genel toplumda görülme olasılığı %3.5-4’dür.
Alerji yapan gıdalar; Çocuklarda %90’nından fazlasında besin alerjisinin en sık nedeni inek sütü, yumurta, soya, buğday, yer fıstığı, fındık, kabuklu deniz ürünleridir (karides, istakoz, yengeç gibi). Yetişkinlerde balık, kabuklu deniz ürünleri, yer fıstığı ve fındık, soya, yumurta alerji daha sık görülür.
Besin alerjisi nasıl geçer?; çocukluk çağında başlayan bası gıda alerjileri zamanla düzelir. İnek sütü, yumurta, buğday ve soya alerjisi zamanla düzelirken diğer gıda alerjileri ömür boyu devam etmeye eğilimlidir. Yumurta ve süt alerjisi hastaların %10-25’ inde 20 yaşa kadar devam eder ve bu hastaların %50’sinde diğer gıdalara da alerji gelişir. Atopik egzemalı (alerjik egzema) hastaların %35’ inde gıda alerjisi vardır. Besin alerjisi olan atopik egzemalı hastaların alerjisi olduğu gıdaları tüketmesi alerjik egzemanın alevlenmesine yol açabilir.
Erişkinerde görülen gıda alerjisi çocukluk döneminde başlayan gıda alerjilerin devamı olabileceği gibi yetişkin yaşta da ortaya çıkabilir. Yetişkin yaşta başlayan gıda alerjisi ömür boyu sürme eğilimindedir. Yetişkin yaş grubunda görülen gıda alerjileri alerjik egzema (atopik egzema) ‘yı daha az oranda tetikler.
Süt alerjisi; İnek sütü alerjisi çocuklarda en sık görülen gıda alerjisidir. Sütte kazein ve whey proteinleri içerir. Bu proteinler süt alerjisinden sorumludurlar. Kazein proteinleri daha alerjiktir. Keçi, koyun ve inek sütü protein yapısı benzer olduğu için inek sütü alerjisi olan çocuklar diğer hayvan sütlerini % 90 olasılıkla içemez. Sütün kaynatılması ile alerji yapan proteinler (kezein ve whey) parçalanır ve alerji yapıcı özelliklerini kaybedebilir fakat pastörizasyon ile bu proteinler parçalanmaz. Bu nedenle doğal ve pastörize süt kaynatıldığında hastaların %75’i süt içebilir.
Yumurta alerjisi; Yumurtanın beyaz ve sarı kısmıda alerjiktir. Beyaz kısmı sarıya kıayasla daha alerjiktir. Bazı hastaların sadece beyaz yada sarıya, bazı hastaların ise her ikisinede alerjisi olabilir. Yumurta iyi pişirilmesi alerji yapan proteinlerini yapısını bozduğu için iyi pişirilmiş yada fırınlanmış yumurta ve yumurtalı gıdalar az pişmiş yada çiğ yumurtaya kıyasla daha az alerjiktir. Bu nedenle yumurta alerjisi olan hastaların %70’i iyi pişirilmiş yumurta ve yumurtalı ürünleri sorunsuz tüketebilir.
Balık alerjisi; çocuk ve yetişkinlerde besin alerjisine yol açabilir. Balık proteinleri ısıtma ve pişirmeye dirençlidir dolayısıyla balığın pişirilmesi onun alerji yapıcı etkisini azaltmaz.
Besin alerjisi belirtileri; Tüm besin alerjilerinde alerjik belirtiler aynıdır. Tipik bir gıda alerjisi sıklıkla; ağız içinde kaşınma, dil, dudak boğazda şişme, ses kısklığı (oral alerji sendromu), ciltte yaygın kızarıklık kaşıntı ve kabarıklık (ürtiker), dudak dil ve göz kapaklarında belirgin şişlik (anjioödem), bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, baş dönmesi bayılma, nefes darlığı, anafilaktik şok ve nadiren ülüme neden olabilir. Seyrek olarakta bulantı, kusma, ishal karın ağrısı , gaz ile seyreden mide barsak hastalıklarına (alerjik eozinofilik özefajit ve gastroenterit, infantil kolik, enterekolit, proktokolit, enteropati, çöliak hastalığı), dermatolojik hastalıklara (atopik egzema, kontakt dermatit, dermatitis herpetiformis) ve akciğer hastalıklarına (Heiner sendromu; pulmoner hemosiderozis) yol açabilir.
Gıdalara bağlı anafilaksi yumurta, soya, yer fıstığı alerjilerinde sık gözlenir. Bazen gıda alımını takiben 2-4 saat içerisinde egzersiz yapılırsa besin alerjisine anafilaksi gelişebilir (egzersiz ile uyarılmış gıda anafilaksisi).
Besin alerji testi; Gıda alerjisi tanısı deri prik testi, prick-to-prick testi (prick-to-prick test), gıda spesifik IgE tayini, besin yama testi, besin oral provokasyon testi, ve biyopsi ile konur.
Gıda alerji testi nasıl yapılır?; Gıdalar ile deri prick testi, yama testi, prick-to-prick test, spesifik IgE tayini yapılır (bu testler ile detayı bilgi bankasında bulabilirisiniz)
Besin alerjisi tedavisi; Tanı kesinleştikten sonra sorumlu besin diyetten çıkarıldıktan sonra hastalık kendiliğinden düzelir. Bebeklik döneminde temel besin maddesine alerji gelişir ise duyarsızlaştırma (desensitizasyon) denenebilir.