Arı alerjisi neden olur?; Arı sokması sırasında arılar sokulan alana zehir (venom) ve bazı maddeler (vazoaktif aminler) zerkederler. Venomlar arı alerjisine, vazoaktif aminler ise alerjik olmayan diğer reaksiyonlara neden olur. Bal arısı soktuktan sonra iğnesini bırakır ve ölür, yaban arıları ise iğnesini bırakmaz ve defalarca sokabilir. Fakat bal arısı zehiri daha fazladır ve daha ağır alerjik reaksiyona yol açar.
Arı alerjisi belirtileri; Arı soktuktan sonra ya sokulduğu alanda (lokal reaksiyon) yada sokulan yerin uzağında (yaygın=sistemik reaksiyon) reaksiyon ortaya çıkar. Bal ve yaban arısı ile sokulma sonrası 5 tip reaksiyon ile karşılaşılır.
1. Normal lokal reaksiyon: normal sağlıklı kişilerde görülen bir reaksiyondur. Sokulan yerde gelişen kızarıklık, kaşıntı, şişlik ve ağrı olur ve 24 saat te kendiliğinden düzelir.
2. Büyük lokal reaksiyon; sokulan alanda 10-20 cm’ nin üzerinde kızarıklık, kaşıntı, şişlik ve ağrı gelişir. 24 saatte en üst düzeye ulaşır ve 1 kaç günde düzelir. Bazen şişlik çok geniş bir alana yayılabilir. Örneğin hastayı elinden arı sokar fakat tüm kol şişer.
3. Sistemik=Yaygın reaksiyon; sokulan alanda lokal reaksiyon dışında tüm vücutta yaygın reaksiyon gelişir. Ürtiker, anjioödem, larinks ödemi, anafilaksi, hırıltı, solunum durması, anafilaktik şok tablolarından 1 ya da birden fazlası gelişir.
4. Yaygın toksik reaksiyon; çok sayıda arı sokulmasından saatler ya da günler sonraya ortaya çıkan nadir bir reaksiyondur. Aynı anda 50’ den fazla arı tarafından sokulma sonucu gelişen vazoaktif aminlerin neden olduğu bir reaksiyondur. Hemoliz, rabdomiyoliz, böbrek yetmezliği, DİC, ARDS gibi alerji dışı bir takım hastalıklar gelişir.
5. Beklenmeyen reaksiyonlar; nadiren görülen alerjik olmayan diğer reaksiyonlardır. Serum hastalığı, periferik ve santral nöropati, ansefalit, Guillan Bare, glomerulonefrit, miyokardit görülebilir.
Arı alerjisi testi; Tanı deri prick testi ve kanda arı spesifik IgE testi ile konur. Deri prick testi daha güvenilirdir fakat genelde her iki test beraber yapılır. Deri prick testi ya da aşı tedavisi sırasında sokma sonrasındaki gibi ciddi alerjik reaksiyon görülme riski vardır bu nedenle deri prick test ve aşı tedavisi mutlaka tam teşekküllü hastane ortamında ve mümkünse alerji merkezlerinde yapılmalıdır.
Arı alerjisi tedavisi; Arı alerjisinde lokal reaksiyonlar için ilaç tedavisi yeterli olmakla birlikte sistemik alerjik reaksiyon gelişiyor ise bu hastalara mutlaka arı alerjisi aşısı (immünoterapi) başlanır.
Arı alerjisinde aşı tedavisi; Aşı tedavisi arı alerjisinde tek tedavi yöntemidir. Aşı tedavisi ile sonraki arı sokmalarında yaygın ve/veya ciddi ölümcül reaksiyonlar ya tekrar etmez ya da hasta bunu hafif reaksiyon ile bunu atlatır. Bal arısı alerjinde başarı %85 iken, yaban arısı alerjisinde başarı %95’tir. Aşıların etkisi haftalar ya da aylar içinde ortaya çıkar bu dönemde arı sokulması ya da düşük olasılıkla aşıya yanıt alınamama riskine karşı hastaların yanına mutlaka adrenalin oto enjektörü verilir.
Arı alerjisi olanlar ne yapmalı ?; öncelikle arı alerjisi olanlar arılar ve genel özellikleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Yaban arıları piknik alanları, çöp kovaları ve su kenarlarında severler. Evlerimizde yuvalarını çatı altları ya da araları, balkon çamaşır demirlerine yaparlar. Genelde saldırgandırlar, birden fazla kez sokabilirler ve iğnelerini sokulan alana bırakmazlar. Bal arıları ise sakindirler tabiatta çayır ve bitki örtüsü zengin otlak alanlarda ve arıcılık yapılan bölgelerde bulunurlar. Bir kez sokarlar ve iğnesi bırakarak ve ölürler. Bal arıları parlak renkleri ve güzel kokuları sever.
Arı alerjisi olanlara öneriler; Açık alanlarda yemek yemeyin ya da özellikle piknik yapmaktan kaçının. En azından riskli bölgelerde parfüm, deodorant, kolonya, güzel kokulu sabun ve şampuan kullanmayın, parlak renkli ve çiçekli elbiseler giymeyin. Tatilinizi arıcılık yapılan bölgelerden uzak yerde geçirin. Yaban arısını kovan civarında öldürmeyin, bu arıdan salınan kokular diğer arıları üzerinize çeker. Bahçe işleri ile uğraşmayın fakat ısrarla uğraşmak istiyorsanız şapka ve eldiven kullanın, çıplak ayakla yürümeyin, mümkünse dışarıda uzun kollu ve paçalı giysiler giyiniz. Sizi bal arısı sokarsa iğnesini çıkarmaya çalışın. Ciddi ya da yaygın arı alerjisiniz varsa yanınızda sokulma olasılığına karşın her zaman Adrenalin oto-enjektörü taşıyın. Arı sokması halinde; yaygın alerjik reaksiyon durumunda Adrenalin oto-enjektörünü kendinize uygulayın ve en kısa sürede acil servise ya da doktorunuza ulaşın.